I. Khả năng bị chiếm quyền điều khiển (hijack) có thể xảy ra theo 3 con đường:
1. Chiếm quyền điều khiển vật lý (physical hijack – cướp máy bay)
- Đây là hình thức truyền thống như vụ 11/9, khi kẻ tấn công xâm nhập khoang lái, khống chế phi công.
- Hầu hết các quốc gia hiện nay đều trang bị cửa buồng lái chống đạn, khóa điện tử và quy trình không cho hành khách tiếp cận.
2. Tấn công mạng (cyber hijack – chiếm điều khiển qua hệ thống điện tử)
- Trong lý thuyết, hacker có thể xâm nhập vào hệ thống điều hướng qua các lỗ hổng như:
- Hệ thống ADS-B (Automatic Dependent Surveillance–Broadcast) không mã hóa, có thể bị giả mạo dữ liệu vị trí.
- Hệ thống Wi-Fi trong khoang hành khách nếu không tách biệt hoàn toàn với mạng điều khiển.
- Tuy nhiên, trong thực tế, các hệ thống máy bay (như Boeing, Airbus) sử dụng mạng nội bộ riêng biệt, nên rất khó bị xâm nhập.
- Ví dụ: Một chuyên gia an ninh từng tuyên bố đã xâm nhập hệ thống bay của Boeing qua Wi-Fi, nhưng FBI không xác minh được bất kỳ ảnh hưởng thực tế nào.
3. Lợi dụng hệ thống tự động quá mức (autopilot manipulation)
- Nếu hệ thống bay tự động (autopilot) bị lập trình sai, hoặc bị lỗi phần mềm, có thể dẫn đến mất kiểm soát.
- Dù vậy, phi công luôn có thể ngắt hệ thống tự động và điều khiển bằng tay nếu phát hiện có vấn đề.
II. Các lớp bảo vệ để ngăn chặn chiếm quyền điều khiển
| Lớp bảo vệ | Mục đích |
|---|---|
| Cửa khoang lái khóa điện tử | Ngăn truy cập trái phép |
| Mạng nội bộ tách biệt vật lý | Ngăn hacker từ Wi-Fi hành khách |
| Hệ thống cảnh báo và kiểm soát liên tục | Phát hiện can thiệp bất thường |
| Phi công được huấn luyện phản ứng tình huống tấn công | Giữ quyền kiểm soát cuối cùng |
| Giám sát radar mặt đất và ATC | Phát hiện hành vi bay bất thường |
III. Khả năng tương lai?
Nếu ngành hàng không chuyển sang AI tự điều khiển hoàn toàn, hoặc kết nối nhiều hơn với Internet of Things, thì nguy cơ tấn công mạng sẽ cao hơn. Nhưng điều đó cũng đồng nghĩa hệ thống an ninh mạng sẽ được tăng cường song song.
Kết luận:
Máy bay có thể bị chiếm quyền điều khiển, nhưng khả năng xảy ra cực kỳ thấp do hệ thống an ninh nghiêm ngặt và thiết kế bảo vệ nhiều lớp.
Nếu bạn đang là hành khách hoặc nghiên cứu ngành hàng không, điều thực sự quan trọng là:
- Tin tưởng vào quy trình kiểm soát quốc tế nghiêm ngặt.
- Luôn có phương án thủ công (phi công lái bằng tay) nếu hệ thống gặp sự cố.
- Hacker khó có thể qua được tất cả các lớp an ninh để thực hiện điều này ngoài đời thật.
